Büyüknefes (Tavium) Antik Kenti; Yozgat İl merkezinin . Batısında bulunan Büyüknefes Köyün de yer almaktadır. Tavium’ da Hitik ve Frig yerleşim izleri görülmesine rağmen asıl yerleşim Galatalar zamanında M.Ö.3. yy 1’nci yy arasında olmuştur. Tavium; Romalıların Galat dedikleri kavmin M.Ö 280’li yıllarda Balkanlardan Anadolu ya gelen Trokme (Trokmi) kolu tarafından kurulmuştur. Kent, İç Anadolu Bölgesi‘nde Trokmilerin yaşadığı Orta Kızılırmak Yöresi’nin ticaret merkezi ve başkenti konumundaydı.
Barbar, savaşçı bir kavim olan Galatlar; şehirciliği ve düzenli yaşamı pek sevmezlerdi. Geçimlerini paralı askerlik yaparak, haraç alarak ve tarımla uğraşarak sağlarlardı. Bundan dolayı da Anadolu‘da yerleştikleri bölgenin gelişimini engellediler ve kurulu kentlerin gerilemesine neden oldular. Galatlar, ancak; Ankyra, Pessinus ve Tavium’u ticaret merkezi haline dönüştürebilmişlerdir.
Tavium’un krallık yolu, Asya ve Karadeniz-Suriye yolu üzerinde dört yol ağzında olması da önemini bir kat daha artırmaktadır. Herodot’un İran devrine ait yol diye tarif ettiği kral yolu(Roma yolları)’nun Tavium’dan geçtiği söylenir.
Bunu şöyle tarif edebiliriz: Kuzeybatıda Nicomedia (İzmit)’dan başlayıp, Nikoia (İznik), Dorylaion (Eskişehir), Germa, Ankyra (Ankara-Gordion)’dan Tavium’dan geçip hafif kuzeydoğu da Boğazköy (Hattuşa), Karissa (Alaca) ve Amisos (Samsun)’a ulaşan yol Tavium’dan geçmektedir. Ayrıca yine güneyden Mokissos (Kırşehir)’dan gelen yol Tavium’a uğramaktaydı.
Tavium o zaman da, memleketin o kısmında bir ticaret merkezi olduğundan kaleleri vardır. Mithridation ve danala isimli kaleleri Zeus’un tunçtan yapılmış heykeli ve kutsal alanlardan bahseder. Bunlardan anlaşılacaği üzere Tavium; Galat ve Romalılar zamanında önemli bir merkezdir. Galatio bölgesi, M.Ö 25 yılında Augustus tarafından Roma’nın eyaleti haline dönüştürülür.
Tavium (Büyüknefes)’da şu ana kadar kapsamlı kazı çalışması yapılmamış olup, yüzey araştırmaları yapılmaktadır. Bu çalışmalar kapsamında; Büyüknefes ve çevresinde yer alan birçok köyde de yüzey araştırmaları yapılmış (Yakuplu, Süleymanlı, Körpeli, Haydarbeyli, Sağlık, Dereboymul, Beşerek Susuz, Çamdibi, Çakırhacılı, Zincir, Türkmensarılar, Çatma, Sarıfatma, Cihanpaşa, Salmanlı v.s) Geniş bir çevrede tarihin izleri tespit edilmiştir. Araştırmalar sonunda çok sayıda seramik parçaları, sütun kaide ve tamburları, mezar stelleri, Bizans dönemine ait yazıtlı mezar, birçok mimari parçalarına rastlanılmıştır. Geniş bir yapılan çalışmalar sonucunda şu ana kadar kalkolitik çağdan, İslami döneme kadar iskân izlerine rastlanılmıştır.
Ayrıca Büyüknefes Köyü’nde kaleler olsa gerek günümüzde Büyük ve Küçük Kale diye tabir edilen yerler ve küçük kaleye yakın yerde tiyatro kalıntıları araştırmacılar tarafından tespit edilmiştir.
Sonuç olarak; Galatlar‘dan önce Hitit izleri taşıyan ve Büyük Frigia ve Paphlagonia derebeylerinin, Kapadokia’ya ait olan ve Galatia’ın Roma eyaleti olmasından daha sonra Bizanslıların toprağı olan bir bölgenin bu güne kadar yüzey araştırmalarının sonlandırılıp, kazı çalışmalarına başlanılması, yörenin geçmişini geleceğe aktarmak, kültür ve turizme kazandırmak açısından büyük önem arz etmektedir.